جرم جعل در قانون-3
روش‌های پیشگیری از اقسام جعل مندرج در قانون مجازات اسلامی
جرم جعل در قانون-3
روش‌های پیشگیری از اقسام جعل مندرج در قانون مجازات اسلامی
مقدمه: در قسمت دوم بند اول عنصر قانونی جعل می آید و سپس بند دوم: عنصر مادی جرم اعم از فعل مثبت و فعل منفی یا ترک فعل جرم توضیح داده شد.
در قسمت سوم بند سوم از عنصر معنوی را توضیح می دهد و اعلام می دارد برای تحقق عنصر روانی باید دو عامل سوء نیت عام و سوءنیت خاص‌مشخص گردد. سپس به تشریح بند چهارم عنصر ضرر در جرم جعل و عوامل تحقق آن از جمله انواع ضرر‌های حاصل از جرم جعل پرداخته است.
جرم جعل در قانون-3
بند سوم:عنصر معنوی (روانی)
برای احراز مسئولیت کیفری در هر جرم علاوه بر عنصر مادی و عنصر قانونی شخص باید دارای سوء رفتار و عنصر روانی نیز باشد؛ و جرم جعل نیز از آن دسته جرایمی است که به صرف عنصر مادی واقع نمی گردد و نیاز به سوء قصد نیز دارد. و بدون احراز عنصر روانی در جعل نمی توان شخصی را برای انجام عملی بدون قصد و یا داشتن علم نسبت به دین عنوان کیفری مورد مجازات قرار داد. سؤء نیت از عناصر لازمه جرم جعل به شمار می‌رود و عنصر روانی جعل همیشه سوء استفاده از سند مجعول است.
برای تحقق عنصر روانی جرم جعل، اولاً باید قصد ساختن یا تغییر دادن احراز شود، بنابراین اگر کسی در حال خواب، جنون، مستی، یا بی اختیاری این اعمال را انجام دهد فاقد سوء نیت عام است، ثانیاً، مرتکب باید قصد خاص فریب دادن دیگران را از این که سند یا نوشته یا چیز مجعول دیگری را به عنوان اصل قبول نماید و باعث ایراد ضرر به آنها گردد، داشته باشد؛ بنابراین هرگاه کسی نوشته یا سند یا چیز دیگری را به قصد هنرنمایی، تفریح و شوخی بدون سو نیت جعل نماید، جرم محقق نخواهد شد. بدیهی است با توجه به این که سو نیت خاص به عنصر نتیجه باز می‌گردد و نتیجه در جرم جعل اعم است از ضرر مادی یا معنوی، به عنوان سوء نیت جرم جعل کفایت می کند.
جرم جعل در قانون-3
برای تحقق عنصر روانی باید دو عامل مشخص گردد.
۱ ـ سوء نیت عام
۲–سوءنیت خاص
سوء نیت عام که عبارت است از قصد تغییر دادن یا قصد ساختن است و سوء نیت خاص که شامل قصد فریب دادن دیگری نسبت به قبول مدرک بدلی یا جعلی به جای اصل در صورت نداشتن سوء نیت خاص نمی توان تشخیص را واجد این عنوان دانست؛ و همچنین قصد انتفاع چه برای شخص جاعل و چه برای شخص ثالث اساساً ضرورتی ندارد وهمین که جاعل قصد ایراد ضرر به قربانی اعم از ضرر مادی یا معنوی را داشته باشد و بدون توجه به این که آیا این قصد وی محقق شده است یا خیر، کفایت می‌کند. به عبارت دیگر مسلماً “داعی و غرض در مسؤلیت کیفری جاعل موثر نیست.”
جرم جعل از جمله جرائم مادی صرف نیست و نیازمند عنصر روانی است. سوء نیت یکی از ارکان تشکیل دهنده ی جرائم می باشد و مهمتر از آن عمد در رفتار فیزیکی یعنی با علم به جعل و تزویر مورد استفاده قرار دادن است. معذلک سوء نیت عام در جرم جعل عبارت است از قصد تغییر دادن یا قصد ساختن، الحاق یا خراشیدن و… است.
سوء نیت خاص در جرم جعل عبارت است از قصد اغفال و فریب دادن دیگری نسبت به قبول مدرک، سند و یا نوشته ای جعلی به جای اصل آن اسناد. علی الاصول قصد انتفاع برای شخص جاعل یا برای اشخاص ثالث ضرورتی نداشته و همین که جاعل قصد ایراد ضرر (اعم از مادی یا معنوی) به قربانی را داشته باشد، صرف نظر از این که آیا قصد مرتکب جرم محقق گردیده است یا خیر، کفایت می نماید.
به عبارتی دقیق تر، انگیزه و غرض در مسئولیت کیفری جاعل موثر نمی باشد. قصد اضرار به غیر و علم به موضوع «علم به جعلی بودن سند مورد استفاده» که در این خصوص و موارد دیگر این عناصر باعث فقدان بزه انتسابی است.
جرم جعل در قانون-3
بند چهارم:عنصر ضرر در جرم جعل
رکن چهارم از ارکان اختصاصی یا عناصر متشکله جرم جعل قابلیت و امکان ضرر به غیر می باشد. در موارد به جعل، اسمی از ضرر برده نشده است، در حالی که رویه قضایی جعل را (ساختن نوشته بر خلاف حقیقت به ضرر دیگری) می‌داند.
به نظر می‌رسد منشا ضرر در بحث جعل عرف و شرع نباشد و از طرفی قانون هم تصریحی در این مورد ندارد. اما می توان گفت منشا ضرر در قانون هست، ولی صریح و مستقیم نیست و دکترین این مفهوم را از قانون استخراج کرده اند. البته لازم به ذکر است که برخی از حقوقدانان اعتقاد دارند وقوع ضرر برای جعل همواره لازم نیست.
در مورد جرم جعل و تزویر قابل ذکر است که جعل و تزویر زمانی جرم محسوب شده و قابل کیفر می باشند که علاوه بر واجد بودن سایر ارکان، متضمن ضرر به غیر باشند. به عبارت دیگر هر قلب حقیقت حتی اگر با مصادیق معلوم شده در قانون مطابق و از موارد مقرر قانونی باشد، چنانچه ضرری به دنبال نداشته باشد، جرم نیست. پس اگر ورقه ی مورد ادعای جعل، مهر یا امضا یا اثر انگشت منتسب به کسی باشد که وجود خارجی ندارد، عمل جعل نیست، زیرا با وجود این که مورد مربوط به نوشته است، ولی بر علیه منتسب الیه سندیت ندارد و قابل اضرار نمی باشد. آنی بودن ضرر شرط تحقق جرم جعل نیست ولازم به ذکر است که در تحقق جعل، ضرر یک طرف ملازمه با منتفع شدن طرف دیگر ندارد و آن چه مورد توجه است تضرر غیر می باشد.
جرم جعل در قانون-3
برای تحقق جرم جعل شرایطی وجود دارد که عبارتند از:
۱) جعل باید موجب ضرر به دیگری شود.
۲) ادعای جعل منتسب به شخصی باشد که وجود خارجی دارد. با فقدان این دو عنصر جرم جعل تحقق نمی‌یابد. طبق رای ۳۷۱ دیوانعالی کشور «چیزی که به عنوان عنصر اصلی جرم جعل شناخته شده، همان قابلیت سند است برای اضرار به غیر. ولی برای تحقق رکن مزبور همه وقت لازم نیست که ضرر متوجه ی کسی باشد که سند را به نام او شناخته اند، بلکه ضرر غیر او هم محقق عنوان جعل خواهد بود.»
انواع ضرر‌های حاصل از جرم جعل شامل موارد زیر می‌باشد:
۱) ضرر مادی
۲) ضرر معنوی و اخلاقی
۳) ضرر اجتماعی یا عمومی
ضرر معمولا مادی بوده و متوجه ی اموال و دارایی اشخاص حقیقی یا حقوقی می باشد، ضرر معنوی و اخلاقی هم متوجه ی اعتبار و شهرت و حیثیت خانوادگی و شغلی شخص می شود و ضرر اجتماعی هم موجب بر هم زدن نظم جامعه و به تبع آن امنیت عمومی می‌شود. اما استثنایی نیز در این زمینه وجود دارد که طبق یکی از آرای قدمی شعب دیوانعالی کشور: جعل پروانه ی رسمی دولت جرم است، ولو اضرار به غیر نداشته باشد. چون در این قبیل اوراق وصف اضرار «شرط و رکن اصلی جعل» اصولا محسوب نخواهد شد.
منبع:خبرگزاری میزان