جایگاه حکمرانی داده های هویتی در شکل گیری قدرت اقتصادی
در دوران اقتصاد دیجیتال
در دوران اقتصاد دیجیتال قدرت اقتصادی یک پدیده داده بنیان و فناوری محور محسوب می شود. به بیان دیگر داده ها به عنوان یک منبع قدرت آفرین برای بنگاه های اقتصادی هستند. با این حال، به ندرت به صورت هماهنگ، جدی و شفاف مانند سایر دارایی های یک سازمان با آن ها برخورد می شود. ازاین رو، با وجود نیاز روزافزون بنگاه های اقتصادی و کسب وکارها به یک دید جامع از داده ها، همچنان حکمرانی بر داده ها (حکمرانی داده ها) و حکمرانی با داده ها و حکمرانی از طریق داده ها (حکمرانی داده بنیان) برای بسیاری از بنگاه های اقتصادی مانند یک جعبه سیاه است.
در دوران اقتصاد دیجیتال آگاهی از چیستی و چرایی حکمرانی داده مهم بوده و دانش و توانایی چگونگی انجام آن برای صاحبان کسب و کارها یک ضرورت است؛ زیرا این موضوع مقدمه بهره مندی از پتانسیل های اقتصاد داده و شکل گیری یک سازمان داده محور است.
حکمرانی داده یک چارچوب روش مند و منعطف است که اساس مواجهه با داده ها و مدیریت آن ها را برای همه ذینفعان داخلی و خارجی بنگاه اقتصادی فراهم می آورد.
حکمرانی داده سطح انتزاع و کل نگری بیشتری نسبت به مدیریت داده و عملیات داده دارد. در واقع، عملکرد کلیدی حکمرانی داده، اطمینان از در دسترس بودن داده های با کیفیت (دقت بالا، کامل بودن، قابلیت اطمینان، قابل ِ بهره برداری) برای همه وظایف مدیریت بنگاه اقتصادی )شامل برنامه ریزی و هدف گذاری، سازمان دهی و هماهنگی، ً میان هدایت و رهبری، ارزیابی و کنترل) است.
طبیعتا داشته های داده ای و منافع سازمانی می بایست یک ارتباط هماهنگ و معنادار وجود داشته باشد. در همین راستا، در چارچوب های مدیریت بنگاه های اقتصادی، توجه به ابعاد زیر مهم است:
1) بعد راهبرد (شامل مدل کسب وکار، ارکان جهت ساز راهبردی)،
2) بعد فرآیند (شامل عملیات و مدیریت داده، و ارزش گذاری و حکمرانی داده) و
3) بعد سیستم ها (شامل معماری داده ها و سامانه های مدیریت داده).
در دوران اقتصاد دیجیتال حکمرانی داده یک الزام غیرقابل انکار برای بنگاه های اقتصادی و کسب و کارها است و برای تحقق آن به یک نظام مدیریت هویت و دسترسی دیجیتال برای داده ها نیاز است. به بیان دیگر، هویت دیجیتال و دسترسی دیجیتال در تمام ابعاد حکمرانی داده نقشی اساسی ایفا می کنند.
در ادامه به ابعاد حکمرانی داده و نقش هویت و دسترسی دیجیتال در هر یک از آن ها پرداخته می شود:
سنجش ارزش اقتصادی دارایی های داده ای: داده ها هسته اصلی حکمرانی داده و یکی از دارایی های راهبردی بنگاه های اقتصادی محسوب می شوند که باید مناسب بودن کیفیت آن ها به طور مستمر تضمین شود.
ارزش اقتصادی دارایی های داده ای باید برای بهبود قابلیت ِ تصمیم گیری و بهره وری سازمانی نیز به طور مستمر ارزیابی و درک شود.
همچنین ارزش اقتصادی داده ها می بایست به صورت نظام مند با هدف اشتراک گذاری آن ها میان ذینفعان برای بهبود عملکرد، بهره وری، سودآوری، مدیریت ریسک و کسب درآمد سنجیده شود.
برای چنین اهدافی، حکمرانی داده ها چگونگی تعیین و شناسایی ارزش (اقتصادی( داده ها را تعریف می کند. الصاق هویت دیجیتال به هر یک از دارایی های داده ای امکان شناخت دقیق و طبقه بندی آن ها را فراهم می کند.
از سوی دیگر ذینفعان بنگاه اقتصادی و کسب وکار نیز دارای هویت مشخصی هستند که می توانند بر اساس نقش و وظایفشان به دارایی های داده ای دسترسی داشته باشند.
آرایش جدید نقش ها، وظایف و مسئولیت ها در مواجهه با داده ها: با درک ارزش اقتصادی داده ها، عنصر اصلی بعدی حکمرانی داده، تعریف و تعیین نقش ها، وظایف و مسئولیت ها برای اطمینان از مدیریت مؤثر و کارآمد داده ها در سازمان است. اولین و مهم ترین مسئله، مشخص کردن مسئول کیفیت داده و مالک داده است.
مالکیت داده باید به طور یکپارچه در ساختار حکمرانی داده ادغام شود. همچنین باید مشخص شود که در صورت بروز هرگونه مشکل با داده ها، چه زمانی، چگونه و به چه کسی این مسائل گزارش داده شود.
وجود یک نظام مدیریت هویت دیجیتال قوی علاوه بر امکان تعریف دقیق نقش ها و وظایف مربوط به داده باعث افزایش مسئولیت پذیری افراد در فرآیند حکمرانی داده می شود.
مدیریت ریسک و تطبیق در مواجهه با داده ها: حکمرانی داده علاوه بر مدیریت ریسک های اطلاعاتی، اجرای فرآیندهای کسب و کار را برای انطباق با قوانین داخلی و خارجی همچون قوانین بالادستی و مقررات عمومی حفاظت از داده ها GDPR تسهیل می کند.
به طور خاص، حکمرانی داده زمینه را برای تأمین ترجیحات حریم خصوصی فراهم می کند. بهره مندی از یک نظام مدیریت هویت دیجیتال در این بعد باعث پایبندی به الزامات و مقررات قانونی خواهد شد.
به بیان دقیق تر ممیزی و گزارش دهی مبتنی بر هویت دارایی های داده ای و میزان انطباق آن ها با قوانین و مقررات درون سازمانی و برون سازمانی می تواند برای حکمرانی داده سودمند باشد. همچنین در صورت بروز نقص داده با شناخت دقیق می توان اقدامات مؤثر را اعمال نمود .
تقویت نظام مدیریت امنیت داده ها: حکمرانی داده موجب تبیین و تدقیق فرآیندهای تضمین کننده امنیت داده ها می شود. بعضی از این موارد عبارتند از: حفاظت از داده ها در برابر جعل، تخریب و افشای غیرمجاز به اشخاص ثالث و نقض حریم خصوصی.
این موضوع به ویژه با توجه به افزایش تعداد و تنوع حملات سایبری و جاسوسی سایبری اهمیت صدچندان دارد. از آنجایی که امنیت داده یکی از ابعاد و شاخصه های مهم در فرآیند حکمرانی داده است، ازاین رو احراز هویت و تائید اعتبار چندعاملی برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به دارایی های داده ای حائز اهمیت است.
کنترل دسترسی به دارایی های داده ای برای کاربران مجاز می تواند محرمانگی داده ها را حفظ کند و از افشای غیرمجاز دارایی های داده ای به اشخاص ثالث جلوگیری نماید.
شناسه دار کردن فرآیندهای مدیریت داده: حکمرانی داده مستلزم فرآیندهای مناسب برای مدیریت (کیفیت( داده است؛ از جمله این فرآیندها عبارتند از:
1) حلقه های بازخورد رسمی به منبع هنگام اصلاح خطاهای داده به منظور جلوگیری اصلاح مکرر خطاها،
2) فرآیندهای مرتبط با ساختاربندی و طبقه بندی داده ها،
3) توصیف جریان داده ها و نحوه انتقال داده ها در داخل و خارج از سازمان،
4) برقراری ارتباط میان واژگان کسب و کار با دارایی های داده ای و اجزای سازنده سازمان و
5) مدیریت چرخه عمر داده شامل رویه های ایجاد، به روزرسانی، نگهداری و حذف داده ها.
بهره مندی از یک سیستم مدیریت هویت دیجیتال قوی از یک طرف ضمن شناسه دار کردن فرآیندهای مدیریت داده به خودکارسازی فرآیندهای مدیریت داده سرعت می بخشد و از طرف دیگر، باعث حذف فعالیت های دستی و تکراری و در نتیجه بهبود کارایی فرآیندها می شود.
همچنین مدیریت هویت و دسترسی، چرخه عمر دارایی های داده ای از ایجاد تا حذف و امحا را مدیریت خواهد کرد.
معماری، استانداردها و ابزارهای حکمرانی داده: اگرچه حکمرانی داده یک نظام نرم رهبری سازمانی است و در سطح راهبردی بنگاه اقتصادی مطرح می شود اما می تواند با دو رویکرد بالا به پایین و پایین به بالا انجام پذیرد.
به نسل اول حکمرانی داده با رویکرد بالا به پایین اصطلاحا حکمرانی داده، حکمرانی داده سنگین وزن، حکمرانی داده طرح محور و حکمرانی داده 1.0 گفته می شود.
به حکمرانی داده نسل دوم حکمرانی داده، حکمرانی پایین به بالا اصطلاحا داده سبک وزن، حکمرانی داده تمرین محور و حکمرانی داده 2.0 گفته می شود.
معماری، استانداردها و ابزارهای حکمرانی داده در هر کدام از این دو رویکرد متفاوت هستند، اما در هر دو رویکرد، نظام مدیریت هویت دیجیتال می تواند در زمینه هویت دار کردن مؤلفه های حکمرانی داده مؤثر باشد.
همان طور که پیش تر اشاره شد در اقتصاد دیجیتال، داده ها یک دارایی راهبردی برای بنگاه اقتصادی محسوب می شوند. این گفته که اقتصاد دیجیتال یک اقتصاد داده بنیان است حرف گزافی نیست. در همین راستا، برخی از جنبه های کلیدی یک اقتصاد داده بنیان مبتنی بر هویت دیجیتال عبارت است از:
رویکرد انسان محور: افراد بر داده های خود کنترل دارند و تصمیم می گیرند چه داده هایی را، با چه کسی، در چه زمانی و به چه منظوری به اشتراک بگذارند. این موضوع به آن ها قدرت مذاکره و درآمدزایی از داده هایشان را می دهد.
اقتصاد داده های شخصی یکی از انشعاب های اقتصاد دیجیتال است که در آن داده های شناسنامه ای، داده های رفتاری و داده های ترجیحات افراد با مجوز خود افراد قابلیت خرید و فروش دارند. بنابراین می توان گفت در اقتصاد دیجیتال به یک نظام حکمرانی داده انسان محور نیاز است.
این سخن به معنای تأکید بر فعالیت های دستی نیست بلکه به معنای توجه به جنبه های اخلاقی، نرم و انسانی در نظام حکمرانی داده است. برای این منظور می بایست کلیه کنشگران نظام حکمرانی داده از افراد گرفته تا دارایی های دیجیتال همگی هویت دار شوند.
هویت های امن و قابلیت همکاری: هویت های دیجیتال امن و استاندارد شده، اصالت تولیدکنندگان و مصرف کنندگان داده ها را تضمین و از تقلب جلوگیری کرده و در صورت بروز تقلب آن ها را کشف می کنند.
قابلیت همکاری به افراد این امکان را می دهد که با استفاده از هویت با یک احراز خود بدون نیاز به ثبت نام جداگانه و صرفا هویت یکپارچه در پلتفرم های دیجیتال از خدمات مختلف استفاده کنند.
در اقتصاد دیجیتال، تضمین اصالت داده یک فرآیند داده محور است. در همین راستا، بلاکچین انسانی (Humanode ) یکی از ابتکارات مهم محسوب می شود. در بلاکچین انسانی، حکمرانی داده چابک با تأکید بر داده های هویتی بیومتریک اهمیت دارد.
ذخیره سازی غیرمتمرکز داده ها: امروزه داده ها در مخازن مرکزی تحت کنترل شرکت ها یا دولت ها ذخیره نمی شوند، بلکه در سراسر سیستم های امنیتی مختلف توزیع می شوند؛ این امر به افراد کنترل بیشتری داده و به طور بلالقوه خطر نقض داده ها را کاهش می دهد.
در نظام حکمرانی داده می بایست به جنبه های تهدید و فرصت توزیع شدگی و غیرمتمرکز بودن داده ها توجه شود. یکی از اهداف شبکه های بلاکچینی پوشش دادن این نیاز است.
افزایش شفافیت و اعتماد: یکی از انتظاراتی که از نظام های حکمرانی داده می رود این است که موجب افزایش شفافیت اطلاعاتی، شفافیت عملکردی و ارتقای اعتماد دیجیتال شوند؛ به گونه ای که کنشگران اقتصاد دیجیتال همچون اشخاص حقیقی و حقوقی بتوانند نحوه استفاده از داده های خود را مشاهده و حسابرسی کنند. این امر باعث ایجاد اعتماد و شفافیت بیشتر بین کنشگران اقتصاد دیجیتال می شود.
فرصت های جدید بازار: نگاه هویت محور به اقتصاد دیجیتال فرصت های جدیدی را برای بنگاه های اقتصادی و کسب و کارها جهت ارائه خدمات نوآورانه و تجربیات شخصی سازی شده بر اساس داده های تولید شده توسط کاربران ایجاد می کند. این نوع نگاه، علاوه بر ایجاد امکان کنترل بیشتر، مشوق های انگیزه بخش تر و پاداش های بالقوه را به کاربران ارائه می دهد.
فرشته احمدی
منبع : مجله هوئیت دیجیتال